tolerancje kształtu i położenia

Osiągnięcie części idealnej w praktyce, jest niemożliwe gdyż nie ma takiej maszyny, która wykonałaby detal idealnie na zero, i nie ma takiego urządzenia pomiarowego, które by zmierzyło nam detal z dokładnością do zera.  Część przedstawiona na rysunku przez konstruktora odpowiada postaci idealnej, część rzeczywista otrzymana w procesie technologicznym zawsze różni się od postaci idealnej. Rozróżnia się cztery rodzaje dokładności wykonania:

- dokładność wymiarową

-dokładność kształtu

-dokładność wzajemnego położenia poszczególnych elementów części lub zespołu

-dokładność powierzchni

W sytuacjach koniecznych odchyłki kształtu i położenia należy tolerować czyli określić największe dopuszczalne wartości odchyłek, oraz zapisywać te informacje na rysunku zgodnie z PN-87/M-01145. Tolerancje kształtu i położenia należy na rysunku oznaczyć graficznie. W skład tego oznaczenia wchodzą:

-ramka tolerancji

-znak tolerancji

     

-wartość liczbową tolerancji

0,1            0,05                      0,5

-element odniesienia

Znajomośc geometrycznej dokładności obrabiarki, uchwytu i narzędzia jest konieczna, lecz niewystarczająca do wnioskowania o dokładności obróbki. Obróbce towarzyszą zjawiska, które na jej wynik mogą wpłynąc w stopniu decydującym. Do tych zjawisk należy zaliczyc odkształcenia spowodowane siłami niezbędnymi do zomocowania częci i skrawania materiału oraz odkształcenia cieplne. Ponadto w procesie technologicznym mogą wystąpić odkształcenia spowodowane obróbką cieplną oraz wyzwalającymi się naprężeniami własnymi.

Według PN-78/M-02137 rozróżnia się pięć rodzajów tolerancji kształtów:

       

                         

Prawidłowość współpracy części maszyn w zespole zależy od wzajemnego położenia poszczególnych powierzchni lub osi tych części. Zachowanie określonych tolerancji wymiarów warunkuje możliwość produkcji, opartej na zasadzie zamienności części. Rezygnując z zamienności części tolerancję wymiarów można rozszerzy bez szkody dla pracy części lub zespołu, natomiast dokładność wzajemnego położenia i osi musi być zachowana. W normie PN-78/M01145 podano m.in. znaki tolerancji położenia:

-tolerancja równoległości

        

-tolerancja prostopadłości

-tolerancja współosiowości

-tolerancja symetrii

-tolerancja przecinania się osi

-tolerancja bicia promieniowego i osiowego